Çeviri denince aklımıza ilk gelen, bir dildeki metnin diğer dile aktarılmasıdır. Bu nedenle özellikle iş dünyasında çevirinin son derece standart bir hizmet işi olduğu düşünülür ve bu işe ihtiyacı olan taraflar, çoğunlukla kendileri için doğru çeviri hizmeti sağlayıcısını bulana kadar zaman zaman ciddi sorunlar yaşar.

Bu yazıda size, çeviri ihtiyacı olan şirketlerin sorunsuz ya da en az sorun ile en uygun şartlarda nasıl çeviri satın alabileceğini anlatmak isterim.

Öncelikle çeviri işini biraz detaylandıralım ve çeviri işletmesinin neler yapabileceğini anlatmaya çalışalım.

Çeviri, sadece bir yazılı metinden ibaret değildir; yazılı metnin hangi biçimde olduğu da en az çevirinin kendisi kadar önemlidir.

Örneğin bir işletmeye bir faks gönderip, metin çevirisi de isteyebilirsiniz, InDesign yazılımı ile baskıya hazırlanmış bir metnin çevirisini de isteyebilirsiniz. Hatta pdf biçiminde bir metin gönderip, baskıya hazır bir biçim de isteyebilirsiniz. Dolayısıyla çeviri işletmesi sadece çeviri değil, işin görsel kısmını da sizin için yapabilir.

Çeviri işletmesinden bunları bekleyebilirsiniz:

  • Çeviri sürecini denetlemek üzere proje yönetimi,
  • Terminoloji ve stil kılavuzu hazırlamak üzere kurumsal dil hizmetleri,
  • Veriyi çeviriye uygun hale getirmek üzere kaynak çözümlemesi,
  • İstenen biçime getirilmiş olan metnin çevirisi,
  • Çeviriyi istenen biçime veya baskıya hazırlamak üzere müşteri isteklerine uyarlama,
  • Çeviri ve çevirmen kalitelerini belirlemek üzere kalite denetimi,
  • Web sayfaları veya yazılım işlerinde gerekirse mühendislik, test ve değerlendirme hizmetlerini talep edebilirsiniz.

Çeviri satın alırken bu noktaların belirli olması gerekir.

Çeviride istenen kalitenin elde edilebilmesini sağlayan en önemli faktörlerden biri çevirinin ilgili metnin konusunda uzman çevirmenler tarafından yapılmasıdır. Dolayısıyla çeviriye başlanmadan önce ilgili metnin türünün, konusunun doğru tespit edilmesi doğru çevirmenin belirlenmesi aşamasında son derece önemlidir.

Diğer önemli bir nokta ise Kalite Referanslarıdır. Bir çeviri işinde 3 temel referans vardır:

  • Dil kuralları
  • Çevirisi yapılacak işin konusu ile ilgili terminoloji
  • Çeviriyi talep eden tarafın belirleyeceği üslup ve kuralları, dil ile ilgili yönergeleri içeren stil kılavuzu.

Bunlardan stil kılavuzu da temel olarak 3 bölüme ayrılır:

  • Birinci bölüm, görsel biçimdir; yazı tipleri, büyüklükleri, başlıklar, madde biçimleri vb.
  • İkinci bölüm hedef dilin kullanılacağı yere ait yerel bilgilerdir; tarih saat biçimi, para birimleri, adres biçimleri vb.
  • Üçüncü bölüm ise kısaca, tamamen çeviri işini talep eden tarafından belirlenecek dil ile ilgili üslup bölümüdür;
    Örneğin metinde ikinci çoğul şahıs ekinin nasıl kullanılacağı (yapın veya yapınız gibi), başlıklarda isim-fiil mi mastar mı kullanılacağı (bilgisayarı açma veya bilgisayarı açmak gibi) veya edilgen cümlelerin nasıl çevrilmesi gerektiği gibi.

Bu referanslar olmadan çeviri kalitesinden söz etmek mümkün değildir. Hizmet talep eden taraf, hizmetten ne beklediğini açıklamadan doğru hizmeti hiçbir zaman alamaz. Çeviri işletmesi bu referansları müşterinin isteği doğrultusunda hazırlayabilir ve çeviri işlerinin belirli referanslar ile aynı standartta ve tutarlılıkta yapılmasını sağlayabilir.

Günümüzde çeviri bilgisayar destekli olarak yapılmaktadır.

İş dünyasının ihtiyacı sadece çevirinin doğru yapılması değil, aynı zamanda kısa sürede yapılmasıdır. Bu nedenle çeviri işleri zaman zaman birden çok çevirmen tarafından yapılır ve çeviri süreci içinde çok sayıda kişinin bulunması gerekir. Beklenen kalitenin elde edilebilmesi için bu sürecin doğru yönetilmesi gerekir.

Çeviri araçları denilen yazılımlar, yapılan çeviriler ile ilgili bir veritabanı oluşturur. Çevrilen her cümle daha sonra kullanılmak üzere bu veritabanına kaydedilir. Örneğin çevirmen “Choose a color to apply to the selected item” cümlesini “Seçilen öğeye uygulanacak rengi seçin” şeklinde çevirdiğinde her iki metin de veritabanına kaydedilir. Daha sonra çevrilecek metin içinde aynı cümle çevirmenin karşısına tekrar geldiğinde yeniden çevrilmesi gerekmez. Keza sonraki metinde “Choose a font to apply to the selected item” gibi bir cümle ile karşılaşılırsa bu cümle veritabanındaki metinden sadece 1 kelime farklı olduğundan çevirmen sadece bu kelimenin karşılığını değiştirir ve çeviriyi “Seçilen öğeye uygulanacak yazı tipini seçin” olarak tamamlar. Çeviri araçları kullanıldığında çeviride hız ve tutarlılık sağlandığı gibi çeviri maliyeti de düşer. Çeviri işletmeleri bu maliyet düşüşünü müşterilerine yansıtırlar.

Ancak çeviri araçlarının kullanılması ve ilgili maliyet düşüşünün müşterilere yansıtılabilmesi için çeviri biriminin sayfa veya sayfaya tekabül eden 1000 karakter değil, kelime olması ve fiyatlandırmanın kelime üzerinden yapılması gerekir. Kelime esas alınarak yapılan fiyatlandırmada, hizmeti satın alan şirket hizmetin gerçek birimini ve ödeyeceği bedeli iş başlamadan bilebilecektir.

Yukarıda yazılanlar çerçevesinde fiyata etki eden faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:

  • Farklı türde metinler (düz metinler, teknik metinler, tıbbi veya hukuki metinler gibi) farklı fiyatlandırılır.
  • Teslim biçimi ve istenen biçim (pdf biçiminde teslim edip, baskıya hazır teslim almayı istemek) ek iş yükü gerektirebileceğinden işin fiyatını etkileyebilir.
  • İstenen kalite beklentisinin belirlenmesi (belirli bir terminoloji kullanımının istenmesi, belirli bir üslubun istenmesi, kalite ölçüm kriterlerinin belirlenmesi) sonradan doğabilecek anlaşmazlıkları ortadan kaldırdığı gibi istenen kalite doğrultusunda fiyatın belirlenmesini sağlar.
  • İşin miktarı ve süresi fiyata doğrudan etki eder. Miktara bağlı indirimler süre yeterli ise söz konusu olabilir.
  • İş öncesi sınırlı bir planlama süresi varsa, sınırlı bir sürede yapılacak işin miktarı arttıkça, işin maliyeti artar.

Sonuç olarak, çeviri hizmeti satın almak isteyen bir kişi, aşağıdakileri önceden sağlayabilirse çeviri işletmesinden arzu ettiği kalitede ve bu kaliteye uygun bir fiyat ile çeviri hizmeti satın alabilir:

  • Çevirisi istenen metni
  • Çevirisi istenen metnin konusunu
  • Çeviride kullanılmasını istediği terim listesini ve stil kılavuzunu
  • Kalite beklentisine uygun değerlendirme kriterlerini
  • Çeviri süresini
  • Çevirisi istenen metnin teslim edileceği ve teslim alınacağı biçimi

Bu nedenle çeviri hizmeti satın almak isteyen taraf her çeviri işinin bir diğerinden farklılık gösterebileceğini göz önüne alarak her işin farklı fiyatlandırılabileceğini kabul etmelidir. Bilinmelidir ki, tüm çeviri işleri için aynı birim fiyat ile anlaşmalar yapıldığı takdirde, işi yapacak olan çeviri işletmesi, tüm işler için olası en yüksek fiyattan teklif verecektir. Bu nedenle fiyatlandırma aşamasında her iş olabildiğince ayrı tanımlanmalıdır.

Çeviri işinde kalite, süre ve fiyat ilişkisinde aynı anda en fazla iki değer sağlanabilir.
Bir işi en yüksek kalitede, en kısa sürede, en ucuza yapmak mümkün değildir.
Bunun yanı sıra, her türlü belirsizliğin fiyatın yükselmesine sebep olacağı kesinlikle unutulmamalıdır.